Cây gấc là loại cây quen thuộc trong đời sống người Việt, không chỉ góp mặt trong các món ăn truyền thống mà còn được biết đến như một “kho báu tự nhiên” giàu dinh dưỡng và dược tính. Với khả năng thích nghi tốt, dễ trồng, năng suất cao, gấc đang được nhiều hộ gia đình và trang trại lựa chọn để phát triển kinh tế bền vững. Xuân Nông sẽ chia sẻ với quý bà con nắm rõ đặc điểm, công dụng và kỹ thuật trồng gấc hiệu quả nhất hiện nay.
Tổng quan về cây gấc
Cây gấc là cây gì?
Cây gấc (tên khoa học: Momordica cochinchinensis) là một loại cây dây leo thuộc họ Bầu bí (Cucurbitaceae), phổ biến ở các vùng nhiệt đới châu Á, đặc biệt là Việt Nam. Gấc được trồng chủ yếu để lấy quả, nổi bật với lớp màng đỏ giàu dinh dưỡng, được dùng nhiều trong thực phẩm, y học và mỹ phẩm.
Phân bố và nguồn gốc cuả cây gấc
Cây gấc có nguồn gốc từ Đông Nam Á, trong đó Việt Nam được xem là một trong những trung tâm đa dạng sinh học của loài này. Gấc mọc hoang và được trồng nhiều tại miền Bắc, miền Trung và Tây Nguyên.
Đặc điểm sinh học của cây gấc
Đặc điểm hình thái
Thân cây: Dây leo, sống lâu năm, có tua cuốn.
Lá cây: Lá hình chân vịt, mọc xen kẽ, có mùi đặc trưng.
Hoa gấc: Cây thường phân biệt hoa đực và hoa cái rõ rệt, hoa lớn màu vàng nhạt.
Quả gấc: Tròn hoặc hình bầu dục, vỏ màu xanh khi non, chuyển đỏ cam khi chín, có nhiều gai mềm.
Chu kỳ sinh trưởng của cây gấc
Gấc trồng một lần có thể thu hoạch liên tục trong 3–5 năm. Mỗi năm gấc ra hoa kết trái vào mùa hè – thu, thu hoạch quả từ tháng 9 đến tháng 12 dương lịch.
Công dụng nổi bật của cây gấc
Làm thực phẩm dinh dưỡng
Gấc nếp: Dùng làm xôi gấc, bánh gấc, tạo màu đỏ tự nhiên cho thực phẩm.
Dầu gấc: Giàu β-carotene (tiền vitamin A), lycopene – tốt cho thị lực, tim mạch, da.
Làm dược liệu quý
Hạt gấc (mộc miết tử) được Đông y dùng trị mụn nhọt, viêm sưng.
Dầu gấc hỗ trợ phòng ngừa ung thư, chống lão hóa, tăng cường miễn dịch.
Làm mỹ phẩm và sản phẩm làm đẹp
Dầu gấc là nguyên liệu phổ biến trong kem dưỡng da, son dưỡng môi nhờ khả năng làm mềm, chống oxy hóa.
Hướng dẫn kỹ thuật trồng cây gấc hiệu quả
Chọn cây gấc giống
Ưu tiên giống gấc lai, gấc nếp đỏ quả to, thịt dày, giàu lycopene.
Có thể trồng bằng hạt hoặc hom dây (trồng bằng dây cho hiệu quả cao hơn và đồng đều).
Chuẩn bị đất và trồng cây gấc
Làm đất: Cày sâu 30–40cm, bón lót phân chuồng hoai mục (10–15kg/hố), vôi nông nghiệp 0.5kg/hố.
Khoảng cách trồng: 3m x 3m, mỗi hố trồng 1 cây.
Làm giàn
Làm giàn chữ A hoặc giàn chữ T cao 1.8–2.5m, chắc chắn.
Dây gấc leo giàn tốt sẽ cho năng suất cao, quả sạch và đều màu.
Chăm sóc
Tưới nước: 2–3 lần/tuần, tăng cường khi cây ra hoa.
Tỉa nhánh: Chỉ giữ lại 2–3 dây chính để cây tập trung nuôi quả.
Bón phân cho cây gấc
Giai đoạn cây con: Dùng phân NPK 16-16-8 pha loãng tưới.
Giai đoạn ra hoa: Bón bổ sung kali và lân để thúc đẩy đậu quả.
Giai đoạn nuôi quả: Bón phân hữu cơ hoai mục và NPK 10-10-20.
Phòng trừ sâu bệnh hại trên cây gấc
Sâu hại thường gặp
Sâu ăn lá: Dùng chế phẩm sinh học như Bt, neem oil.
Rệp mềm, bọ trĩ: Dùng thuốc gốc sinh học hoặc dẫn dụ thiên địch.
Bệnh hại
Bệnh thán thư, phấn trắng: Phòng bằng cách trồng thưa, thông thoáng. Dùng thuốc sinh học như Validamycin hoặc Nano bạc.
Bệnh héo rũ do nấm: Xử lý đất bằng Trichoderma trước khi trồng, luân canh cây trồng.
Thu hoạch và bảo quản quả gấc
Thời gian thu hoạch
Gấc chín sau 4–5 tháng trồng.
Thu hoạch khi vỏ quả chuyển đỏ cam đều, cứng vỏ, có mùi thơm nhẹ.
Bảo quản trái gấc
Gấc tươi có thể bảo quản 7–10 ngày ở nhiệt độ thường.
Dầu gấc, màng gấc có thể cấp đông hoặc sấy khô để sử dụng dài ngày.
Câu hỏi thường gặp khi trồng cây gấc
Cây gấc có ra quả quanh năm không?
Không, cây gấc thường ra quả vào mùa hè – thu (tháng 7–12). Trồng gấc bằng giàn có thể giúp kéo dài thời gian thu hoạch.
Nên trồng gấc bằng hạt hay hom?
Trồng bằng hom (chiết dây) sẽ đảm bảo cây đồng đều, rút ngắn thời gian ra quả hơn trồng bằng hạt.
Làm sao để phân biệt cây gấc đực và cái?
Hoa đực mọc thành chùm, có nhị.
Hoa cái mọc đơn, có bầu nhỏ phía dưới, sẽ hình thành quả sau khi thụ phấn.
Cây gấc không chỉ là một loại cây trồng mang giá trị dinh dưỡng và dược liệu cao, mà còn có tiềm năng lớn trong sản xuất hàng hóa, chế biến thực phẩm và xuất khẩu. Việc nắm vững đặc điểm sinh học và kỹ thuật chăm sóc đúng cách sẽ giúp bà con nông dân và người làm vườn tại nhà có thể trồng gấc hiệu quả, đạt năng suất cao và chất lượng tốt.
Quý Khách hàng vui lòng liên hệ Xuân Nông qua các kênh sau để được đội ngũ kỹ sư hỗ trợ nhanh chóng và chu đáo:
- Địa chỉ: 352C, đường 30/4, P.Xuân Khánh, Q. Ninh Kiều, TP. Cần Thơ
- Website: https://xuannong.vn/
- Hotline: 0901 087 973
- Zalo: 0889 008 222
Từ khóa: cách trồng gấc bằng dây, cách trồng cây gấc trồng chậu, cách trồng gấc bằng hạt, trồng gấc bao lâu thì có quả, cây gấc đực, trồng gấc vào tháng mấy, trồng gấc bằng hạt hay bằng dây, trồng gấc bằng hạt có ra quả không.
BTV. Huỳnh Nha
