- Bản chất của quá trình ủ phân hữu cơ
- Giai đoạn phân hủy trong quá trình ủ
- Nguyên liệu ủ phân – Cân bằng tỷ lệ Carbon/Nitơ (C/N) là then chốt
- Các yếu tố kỹ thuật cần kiểm soát trong suốt quá trình ủ
- Các mô hình ủ phân hữu cơ tại nhà – Phù hợp từng quy mô
- Cách sử dụng phân ủ đã hoai – Không gây sốc cây, tăng hiệu quả
Ủ phân hữu cơ tại nhà không chỉ là giải pháp tiết kiệm chi phí vật tư đầu vào, mà còn góp phần làm sạch môi trường, giảm phát thải rác thải hữu cơ và tái tạo độ màu mỡ bền vững cho đất. Tuy nhiên, để phân hữu cơ thật sự hoai mục, sạch bệnh, giàu vi sinh vật có lợi, thì quá trình ủ phải được kiểm soát kỹ lưỡng từ nguyên liệu, nhiệt độ, độ ẩm đến hệ vi sinh vật.
Bản chất của quá trình ủ phân hữu cơ
Ủ phân hữu cơ là quá trình phân hủy sinh học các vật chất hữu cơ dưới tác động của vi sinh vật, nhiệt độ, oxy và độ ẩm – tạo ra phân mùn ổn định, ít mùi, giàu dưỡng chất và vi sinh vật hữu ích.
Có hai kiểu ủ:
Ủ hiếu khí: Cần oxy, tạo nhiệt độ cao (50–65°C), diệt mầm bệnh nhanh, thời gian ủ nhanh hơn.
Ủ yếm khí: Thiếu oxy, phân hủy chậm, dễ sinh mùi thối (H₂S, NH₃), mất dinh dưỡng.
Tại hộ gia đình hoặc trang trại, nên chọn phương pháp ủ hiếu khí để đạt chất lượng phân tốt và sạch mùi.
Giai đoạn phân hủy trong quá trình ủ
Quá trình ủ phân hữu cơ diễn ra qua 4 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Khởi động (0–3 ngày)
Nhiệt độ tăng dần do vi khuẩn sinh nhiệt (Mesophilic) hoạt động. Phân giải các hợp chất dễ tiêu như đường, protein, mỡ.
Giai đoạn 2: Nhiệt cao (4–15 ngày)
Nhiệt độ 55–65°C, vi khuẩn ưa nhiệt (Thermophilic) phát triển mạnh. Tiêu diệt trứng giun, vi khuẩn gây bệnh, hạt cỏ dại.
Giai đoạn 3: Phân hủy ổn định (15–40 ngày)
Nhiệt độ giảm dần. Vi khuẩn bắt đầu phân giải cellulose, lignin (xác bã thực vật, rơm rạ...).
Giai đoạn 4: Trưởng thành (sau 40 ngày)
Nhiệt độ hạ về môi trường. Tạo thành mùn ổn định, giàu humic, không còn sinh mùi.
Nếu quá trình này bị gián đoạn (quá khô, thiếu không khí, không đảo trộn) thì phân sẽ không hoai hoàn toàn, sinh mùi, kém dinh dưỡng, thậm chí sinh khí độc.
Nguyên liệu ủ phân – Cân bằng tỷ lệ Carbon/Nitơ (C/N) là then chốt
Nguyên liệu giàu C (chất khô)
Rơm rạ, mùn cưa, vỏ cà phê, lá cây khô → giúp tạo cấu trúc, giữ ẩm.
Nguyên liệu giàu N (chất ướt)
Phân chuồng tươi, bã đậu, rau củ hỏng → giúp tăng tốc phân giải.
Tỷ lệ phối trộn lý tưởng
C/N = 25–30:1 → tạo điều kiện lý tưởng cho vi sinh vật phát triển.
Công thức thực tế dễ áp dụng: 30% chất khô + 50% phân chuồng + 20% rau củ/bã đậu
Nếu C/N quá cao → phân phân hủy chậm. Nếu quá thấp → sinh mùi hôi, thất thoát dinh dưỡng.
Cách bổ sung vi sinh vật có lợi
Loại vi sinh nên bổ sung: EM (Effective Microorganisms): Gồm Lactobacillus, Bacillus subtilis, nấm men, làm sạch mùi nhanh.
Trichoderma spp.: Tiêu diệt nấm bệnh, hỗ trợ phòng thối rễ.
Actinomycetes: Phân giải lignin, vỏ cứng thực vật.
Cách sử dụng
Pha loãng EM1 theo tỷ lệ 1:100 (1 lít chế phẩm + 100 lít nước) → tưới đều từng lớp.
Trộn Trichoderma dạng bột 1–2kg/tấn nguyên liệu (hoặc 1 thìa canh/bao xơ dừa).
Chịu khó thêm vi sinh lúc ủ, bà con sẽ thấy phân thơm, tơi, và đất “sống lại” rõ rệt!
Các yếu tố kỹ thuật cần kiểm soát trong suốt quá trình ủ
Chịu khó đảo trộn đúng chu kỳ và kiểm soát độ ẩm là chìa khóa giúp phân hoai đều, không hôi, không lãng phí.
Các mô hình ủ phân hữu cơ tại nhà – Phù hợp từng quy mô
Mô hình ủ cho hộ gia đình
Dụng cụ: Thùng xốp, thùng nhựa có nắp (dung tích 60–100L).
Ủ theo từng lớp (phân – rau – tro – EM), đậy kín , đặt nơi khô ráo.
Thời gian ủ: 45–60 ngày.
Mô hình ủ cho vườn nhỏ, trang trại
Ủ đống: Kích thước 1.5m x 1.5m x 1m (tùy nguyên liệu).
Ủ trong bể xi măng hoặc hố đào sẵn.
Có mái che, đảo trộn 7–10 ngày/lần.
Có thể bổ sung máy đảo phân nếu quy mô lớn.
Cách sử dụng phân ủ đã hoai – Không gây sốc cây, tăng hiệu quả
Trộn 2–3kg/m² đất trồng rau.
Rải 5–10kg/cây ăn trái 1–2 năm tuổi, bón thseo vành tán lá.
Với cây chậu: trộn 20–30% phân ủ hoai vào giá thể tổng hợp.
Không bón phân ủ chưa hoai – sẽ gây cháy rễ, thối gốc, giảm tỷ lệ sống.
Ủ phân hữu cơ không phải là công việc "cho có" hay làm theo cảm tính. Đó là quy trình kỹ thuật kết hợp giữa sinh học – nhiệt học – vi sinh học, cần hiểu rõ mới tạo ra sản phẩm phân sạch, lành, bền đất, lợi cây. Khi nắm vững kỹ thuật ủ, mỗi hộ gia đình có thể biến rác thải thành tài nguyên, mỗi nhà vườn có thể tự chủ phân bón, giảm phụ thuộc phânhóa học và tiến đến canh tác an toàn, hữu cơ bền vững. Phân tốt không từ trên trời rơi xuống – mà từ bàn tay người biết ủ và biết yêu đất.
Quý Khách hàng vui lòng liên hệ Xuân Nông qua các kênh sau để được đội ngũ kỹ sư hỗ trợ nhanh chóng và chu đáo:
- Địa chỉ: 352C, đường 30/4, P. Xuân Khánh, Q. Ninh Kiều, TP. Cần Thơ
- Website: https://xuannong.vn/
- Hotline: 0901 087 973
- Zalo: 0889 008 222
Từ khóa: cách ủ phân hữu cơ từ rau củ, cách ủ phân hữu cơ tại nhà, cách ủ phân hữu cơ không mùi, cách ủ phân hữu cơ trong thùng xốp, cách làm phân npk hữu cơ, cách ủ phân chuồng, cách ủ phân hữu cơ với nấm trichoderma, nguyên liệu ủ phân hữu cơ.
BTV. Huỳnh Nha
