Xử lý hạt giống đúng cách: mầm lên đều, chống thối hạt

Nhiều bà con trồng trọt than rằng: “Ủ hoài mà hạt không chịu nứt nanh!”, hay “Vừa mới gieo mấy hôm thì hạt đã mềm nhũn, thối rữa hết trơn!” – nghe mà tiếc đứt ruột! Thực tế, nguyên nhân lớn nằm ở khâu xử lý hạt giống chưa đúng cách. Hạt giống nếu không được xử lý tốt dễ bị nấm, vi khuẩn tấn công ngay từ đầu, dẫn tới thối hạt, nảy mầm kém, tốn giống và công chăm sóc.

Một số lý do cần xử lý hạt giống

Loại bỏ mầm bệnh trên vỏ hạt (nấm, vi khuẩn).

Kích hoạt quá trình trao đổi chất giúp hạt nhanh nảy mầm.
Làm mềm vỏ hạt, hỗ trợ nảy mầm đồng loạt.

Loại bỏ hạt lép, hạt kém chất lượng.

Lưu ý quan trọng: Mỗi loại hạt có đặc điểm riêng, nên không thể “một công thức xài cho tất cả”. Cần hiểu rõ đặc tính hạt để xử lý đúng cách.

Phân loại hạt giống để xử lý cho phù hợp

Hạt có vỏ cứng (như đu đủ, đậu, bí, dưa, cà chua,...)

Cần ngâm – xử lý để làm mềm lớp vỏ cứng. Nên sử dụng nước ấm hoặc hóa chất hỗ trợ phá vỏ.

Hạt có tinh dầu cao (như rau thơm, cải, hành,…)

Dễ bị mốc nếu ủ quá lâu. Ưu tiên xử lý bằng nấm đối kháng + sấy khô nhanh sau ngâm.

Hạt đã xử lý thương mại (có lớp màu bao bên ngoài)

Thường đã xử lý nấm và dinh dưỡng. Không nên rửa kỹ hoặc ngâm lâu, dễ làm trôi lớp bảo vệ.

Quy trình xử lý hạt giống trước khi gieo trồng

Tuyển chọn hạt giống

Ngâm hạt vào nước ấm 1 – 2 tiếng.

Hạt nổi = hạt lép, hỏng → loại bỏ.

Hạt chìm = hạt chắc khỏe → giữ lại.

Ngâm nước ấm đúng chuẩn

Tỉ lệ nước ấm: 2 sôi – 3 lạnh, khoảng 50–55°C. Thời gian ngâm từ 2–6 tiếng, tùy loại hạt.

Sử dụng thuốc xử lý hạt giống

Chế phẩm sinh học (nấm Trichoderma, Bacillus subtilis): ngừa thối hạt, kích thích nảy mầm.

Thuốc hóa học nhẹ (như Thiram, Captan): dùng cho hạt có nguy cơ nhiễm nấm cao (nhưng cần kiểm soát liều lượng chặt).

Ủ hạt đúng kỹ thuật

Dụng cụ: khăn vải, giấy ăn ẩm, tro trấu sạch.

Độ ẩm vừa phải: tránh ủ quá ướt dễ gây úng, thối hạt.

Nhiệt độ lý tưởng: 25–30°C, tránh phơi nắng trực tiếp.

Mẹo xử lý chống thối hạt đơn giản mà hiệu quả

Dùng tỏi hoặc gừng tươi

Giã nát, lấy nước cốt hòa loãng. Ngâm hạt 10–15 phút để sát khuẩn tự nhiên.

Dùng dung dịch vôi trong hoặc tro bếp

Ngâm hạt trong dung dịch loãng giúp khử khuẩn và chống ẩm mốc.

Sấy khô sau ủ (nếu chưa gieo ngay)

Phơi hạt nhẹ dưới bóng râm, tránh ánh nắng trực tiếp để hạt “tỉnh ngủ” từ từ, không bị sốc.

Những sai lầm thường gặp khiến hạt bị hư thối

Ngâm quá lâu hoặc sai nhiệt độ: Hạt bị luộchoặc thấm nước quá mức → úng thối.

 Ủ quá ướt, không thoáng khí: Mầm chưa kịp nảy đã bị vi sinh vật ăn mất!

Không khử trùng dụng cụ và giá thể: Nhiều trường hợp hạt bị nhiễm nấm từ khay, khăn ủ bẩn.
Ghi nhớ: Cẩn thận từ cái khăn ủ tới nước ngâm – chỉ cần một chút chủ quan là mất cả mẻ hạt.

Các loại chế phẩm xử lý hạt giống tốt hiện nay

Chế phẩm sinh học Trichoderma: Phòng nấm bệnh, chống thối hạt, thân thiện môi trường.

Chế phẩm EM gốc hoặc EM5: Kháng khuẩn tự nhiên, tăng sức đề kháng cho hạt.

Nano bạc – đồng: Diệt khuẩn mạnh, an toàn, phù hợp với hạt rau ăn lá.

Cách gieo hạt sau xử lý để mầm lên đều

Gieo ở giá thể sạc: Dùng hỗn hợp xơ dừa xử lý – trấu hun – đất sạch. Đảm bảo thoát nước tốt, không giữ ẩm quá cao.

Che phủ nhẹ bằng tro hoặc đất mịn: Tránh lấp sâu làm nghẹt mầm. Có thể dùng giấy ướt đậy mặt trong 2 ngày đầu để giữ ẩm.

Tưới bằng bình phun sương: Tránh tưới mạnh gây dập mầm non. Giữ ẩm đều trong 5–7 ngày đầu tiên.

Gợi ý xử lý cho một số loại hạt phổ biến

Mỗi loại hạt giống có cấu tạo, độ dày vỏ, hàm lượng tinh dầu và mức độ mẫn cảm với nấm bệnh khác nhau. Vì vậy, việc xử lý hạt phải phù hợp theo từng loại để đảm bảo hạt nảy mầm đồng loạt, không bị thối rữa. Dưới đây là hướng dẫn xử lý cho ba loại hạt phổ biến tại Việt Nam:

Hạt giống cà chua

Ngâm nước ấm ở nhiệt độ khoảng 50°C, áp dụng theo tỷ lệ 2 nước sôi – 3 nước lạnh.

Thời gian ngâm kéo dài từ 6 đến 8 giờ, giúp hạt thấm đều nước và khởi động quá trình trao đổi chất bên trong.

Sau khi ngâm, ủ hạt trong khăn vải ẩm khoảng 24 giờ, đặt nơi ấm, thoáng gió để mầm nảy đều.

Lưu ý đặc biệt: Hạt cà chua rất dễ bị nấm tấn công trong giai đoạn ủ nếu không khử trùng kỹ. Nên kết hợp ngâm với chế phẩm sinh học (ví dụ: Trichoderma hoặc nước tỏi loãng) để phòng thối mầm.

Mẹo nhỏ: Khi ủ hạt cà chua, chỉ nên giữ khăn ẩm vừa phải – ẩm sũng là mời gọi nấm bệnh tới ngay đó ạ!

Hạt giống bí đỏ

Ngâm nước ấm ở nhiệt độ 55°C, đây là loại hạt có vỏ khá dày nên cần nhiệt cao hơn một chút để làm mềm lớp vỏ.
Thời gian ngâm khoảng 3 đến 4 giờ, vừa đủ để nước thấm vào bên trong mà không gây úng.

Sau đó, ủ hạt trong khoảng 12 giờ bằng khăn ẩm hoặc ủ vào tro trấu sạch – đảm bảo giữ ẩm tốt và tránh vi khuẩn.

Lưu ý đặc biệt: Vì vỏ hạt bí đỏ rất cứng, trước khi ngâm có thể chà nhẹ lớp vỏ bằng giấy nhám mịn hoặc mài nhẹ một đầu hạt, giúp mầm dễ phá vỡ lớp vỏ khi nảy mầm.

Nghe có vẻ cầu kỳ nhưng chị ơi, làm kỹ từ đầu thì mầm “chui ra” cực khỏe và đều tăm tắp, nhìn mà đã con mắt luôn!

Hạt giống cải ngọt

Hạt cải ngọt có vỏ mỏng, chứa tinh dầu cao, nên chỉ cần ngâm nước ấm nhẹ khoảng 40°C trong 1 – 2 giờ, không cần ủ lâu.
Không nên ủ sau khi ngâm, vì môi trường ẩm kéo dài dễ làm hạt bị mốc hoặc sinh bệnh.

Sau khi ngâm, phơi nhẹ cho ráo nước rồi gieo trực tiếp lên giá thể sạch.

Lưu ý đặc biệt: Đất gieo phải thoáng, sạch nấm bệnh. Có thể rắc nhẹ chế phẩm Trichoderma lên mặt giá thể để ngừa nấm ngay từ đầu.

Có nhiều anh chị ủ hạt cải quá lâu, tới lúc đem gieo thì hạt… mềm nhũn ra luôn, thế là “trắng tay” cả khay!

Giải đáp những câu hỏi thường gặp khi gieo hạt giống

1. Có nên ủ hạt giống trong khăn giấy?

Có thể dùng khăn giấy sạch ẩm nhưng cần thay khăn thường xuyên nếu để lâu để tránh nhiễm khuẩn.

2. Hạt giống bị mốc có dùng được không?

Không nên. Hạt mốc dễ nhiễm nấm, hư hỏng bên trong dù bên ngoài chưa thấy dấu hiệu.

3. Có cần xử lý hạt giống đã bao phủ (coated seed)?

Không cần xử lý thêm nếu nhà sản xuất ghi rõ đã xử lý nấm và dưỡng chất.

4. Dùng nước oxy già để ngâm hạt có tốt không?

Dùng nồng độ loãng (1%) có thể khử trùng tốt, nhưng không nên lạm dụng vì dễ làm hạt yếu.

Xử lý hạt giống đúng cách chính là chìa khóa vàng giúp cây khỏe mạnh từ khi còn trong trứng nước. Mầm lên đều, cây đồng đều thì mới mong năng suất cao, ít sâu bệnh về sau. Đừng vì vội vàng hay tiết kiệm vài bước mà “gây họa” cho cả vụ mùa!

Quý Khách hàng vui lòng liên hệ Xuân Nông qua các kênh sau để được đội ngũ kỹ sư hỗ trợ nhanh chóng và chu đáo:

- Địa chỉ: 352C, đường 30/4, P. Xuân Khánh, Q. Ninh Kiều, TP. Cần Thơ

- Website: https://xuannong.vn/

- Hotline: 0901 087 973

- Zalo: 0889 008 222

Từ khóa: xử lý hạt giống trước khi gieo, ngâm hạt giống 3 sôi 2 lạnh, có mấy cách xử lý hạt giống, xử lý hạt giống lúa trước khi gieo, xử lý hạt giống như thế nào, ngâm hạt giống trước khi trồng, trước khi gieo chúng ta cần ngâm hạt giống trong bảo lâu, tại sao phải ngâm hạt giống trước khi gieo.

BTV. Huỳnh Nha